Bij musea denk je wellicht direct aan het Rijksmuseum in Amsterdam, maar er zijn nog 1725 andere musea in Nederland. Van Delfzijl tot Sas van Gent. Samen zijn ze goed voor zo’n 26 miljoen bezoeken per jaar om de cultuur van de beeldende kunst, archeologie, historie, natuur, transport en techniek, volkenkunde en maritiem op te snuiven. In de serie Anderhalve meters maken gaan Kirsten van der Vaart van Asito en Kimberley Roersma van EW Facility Services ditmaal per videoverbinding in gesprek met facilitair verantwoordelijken Diana Hoven van het Amsterdam Museum en Marieke Dijkstra van Het Scheepvaartmuseum. Een gesprek over de corona lockdown met extreme stilte, de heropening op 1 juni met nieuwe koersen en uitdagingen, en de rol van schoonmaak. Die blijkt van alle tijden.
Het Amsterdam Museum betitelt zichzelf als de schatkamer van de stad: duizenden kunstwerken en voorwerpen vertellen samen het verhaal van Amsterdam. Van de vroege Middeleeuwen via de 17e eeuw tot het Amsterdam van vandaag. Met momenteel een digitale tentoonstelling over de impact van het coronavirus op de stad Amsterdam en het dagelijks leven van Amsterdammers. Het Scheepvaartmuseum zoekt haar kracht op het water. Met circa 400.000 objecten, zoals schilderijen, scheepsmodellen, navigatie-instrumenten en wereldkaarten, beschikt het museum over een van de grootste en meest vooraanstaande maritieme collecties ter wereld. Een ontdekkingsreis door 500 jaar Nederlandse maritieme geschiedenis met een sterke band met de samenleving van toen, vandaag en de toekomst.
Schoonmaak is van alle tijden, behalve tijdens de corona lockdown
De vele jaren, eeuwen, ervaring en kennis van beide themamusea ten spijt, maar de impact van de corona lockdown is van deze tijd. En die impact is heel groot. Ook na de heropening van het Amsterdam en Scheepvaartmuseum is het nog stil in de stad en in de musea. “Op 16 maart ging alles dicht, wat was jullie eerste reactie?”, vragen Kirsten en Kimberly. “Het was zo onwerkelijk. Wat gebeurt hier?”, blikt Diana van het Amsterdam Museum (op de linkerfoto) terug. “Ik had een vrije dag en heb toch overlegd met mijn collega. Als verantwoordelijke voor de schoonmaak, hebben we direct besloten om de tweemaal ochtendschoonmaak te laten vervallen. We moesten en wilden zo weinig mogelijk op straat zijn. Onze dagschoonmaker is nog wel even geweest, maar het eigen personeel kwam ook niet meer. Het onderlinge contact bleef natuurlijk wel. Gebouwbeheer pakte de gelegenheid aan om zaken op te pakken en uiteraard moest de beveiliging wel doorgaan. Ook Marieke (rechts op de foto) en collega’s van het Scheepvaartmuseum werden behoorlijk overvallen: “Ook bij ons was het kantoor opeens leeg, het museum was doordeweeks nog wel open om groot onderhoud te plegen. Dus ook bij ons bleven Beveiliging en Technische Dienst doorwerken. Eigenlijk was de corona lockdown voor het groot onderhoud een ‘geluk bij een ongeluk’. In mei hebben we de schoonmaak langzaamaan opgebouwd van 3x per week 1 medewerker naar 2 medewerkers en 5 uur. Sinds 1 juni zijn we weer open.”
Stap voor stap naar het nieuwe normaal
Natuurlijk, ook voor musea gelden protocollen en gemeentelijke noodverordeningen. De interpretatie en werkbaarheid, de opschaling van personeel, de opstart en grondige schoonmaak; moeilijke en uitdagende stappen in de heropening. “We hebben het voorzichtig aangepakt door van 12 tot 17 uur de deuren te openen voor een maximum aantal mensen”, blikt Marieke terug. Ook het team van het Amsterdam Museum zette zo in: “Het was voor ons pionieren, we hadden geen idee wat erop ons af kwam. We hebben een 1-richtingsroute uitgezet, voor desinfectiezuilen gezorgd, uiteraard de 1,5-meterregel toegepast, extra schoonmaak ingezet en we verstrekken onze bezoekers gereinigde touchpennen om niks aan te hoeven raken.”
Toeristen worden gemist
Wie een museum wil bezoeken, moet vooraf reserveren, net als een bezoek aan een restaurant of hotel. Beide dames constateren helaas 20% no shows. “Onze bezoekers waren met name Europeanen, eigenlijk toeristen vanuit de hele wereld. 70% is toerist. Dat valt weg”, vertelt Diana. Het Scheepvaartmuseum heeft veel schoolgroepen: “Die mogen pas in september weer komen”, voegt Marieke toe. Een ticket reserveren, zorgt ook voor een andere ervaring, beaamt Marieke: “Je kunt niet meer spontaan naar binnenlopen. Een museumbezoek met tijdslot reserveer je nu vooraf. Overal zijn er collega’s, gastvrouwen in het museum.” Ook Diana deelt ervaringen: “We hebben 4 collega’s bij de entree. Bezoekers worden verwelkomd in ons Museumcafé, waar we hen enkele gezondheidsvragen stellen en informatie geven, bijvoorbeeld over de audiotour en de gedesinfecteerde audio-apparatuur. Het is daardoor iets drukker, er ontstaat een soort filevorming, maar bezoekers reageren er goed op. Het is niet meer nieuw de 1,5 meter; de ene bezoeker vindt het onzin, de andere gaat er goed mee om. Maar een museumbezoek is anders dan het was.”
Handen schudden wordt verleden tijd
Het Amsterdam Museum is gelegen naast de normaliter drukke Kalverstraat, waar bezoekers in positieve zin worden overvallen door de rust. De Kalverstraat is nog steeds rustig. “De 1,5-metersamenleving heeft echt effect op de bezoekersaantallen. Mensen gaan er nog niet zo veel op uit. Geen toerisme, geen grote evenementen.” Marieke en Diana geloven dat de 1,5-metersamenleving over een jaar nog bestaat.
Marieke: “Handen schudden wordt verleden tijd. En thuiswerken was bij ons een uitzondering en is nu gewoner.” Dat de bezoekers de ruimte en tijd willen om hun museumkunststuk te kunnen bewonderen, is duidelijk, maar veiligheid ook: “Schoonmaak is cruciaal om bezoekers veiligheid te bieden. We zetten extra in op het reinigen van contactpunten, zoals deurkrukken, trapleuningen en lichtknopjes. Er hangen posters bij binnenkomst en schoonmakers worden geïnstrueerd om zichtbaarder door het museum te lopen. Als de toiletgroepen worden schoon gemaakt, dan wordt de ruimte afgezet.”
Toekomst museum
Volgens Nu.nl gaat 10 a 20% van de musea verdwijnen. Zijn onze gesprekspartners bang voor de toekomst? “Het is een kwestie van nu het hoofd boven water houden. En ja, je zit in de culturele tak, dat is altijd moeilijker. Je moet vooral kijken waar de kansen liggen en nadenken over 5 jaar. Het vanzelfsprekend dat bezoekers kwamen, nu niet. Dus moet je kritisch naar je uitgaven kijken, de huishoudboekjes op orde houden, al hadden we wel te maken met extra uitgaven voor bijvoorbeeld dispensers en nieuwe bewegwijzering.”
Diana en Marieke hebben ook positiviteit tijdens de corona lockdown ervaren, zoals saamhorigheid, het familiegevoel en de waardering om elkaar weer te zien. Maar ze beseffen ook: wat altijd gewoon was, is – en wordt misschien – niet meer gewoon…
Leestips:
In de serie Anderhalvemeters maken zetten Kimberley en Kirsten eerder stappen in onderwijs (Back to school: hoera, hoezee of duivelse dilemma’s) en kantoren (Schoonmaak: deal breaker of deal maker?).
