30 januari 2023

Onderzoek: toilet spettert meer dan gedacht

Wetenschappers van de Universiteit van Colorado Boulder gebruikten lasers om de verspreiding van waterdruppeltjes bij het doortrekken van het toilet nader in kaart te brengen. Bij het doorspoelen van een toilet schieten namelijk vele minuscule druppeltjes – inclusief ziekmakers uit het toiletwater – de lucht in. Het is voor het eerst dat dit effect in beeld is gebracht. ‘Het is schokkender dan verwacht.’

“Als je deze beelden ziet, kijk je nooit meer op dezelfde manier naar het doortrekken van een toilet”, aldus John Crimaldi, natuurkundige aan de Universiteit van Colorado Boulder in de Verenigde Staten. Hij heeft het over plaatjes die hij samen met collega’s schoot en publiceerde in het vakblad Scientific Reports. Ze onthullen iets dat met het blote oog niet zichtbaar is: de wolk van waterdruppeltjes die na het doorspoelen uit de toiletpot omhoogschiet.
Het is een effect waarmee wetenschappers al tientallen jaren bekend zijn. Hoewel toiletten ontwikkeld zijn om hygiëne te bevorderen, hebben ze ook minder frisse kanten. Met het doortrekken verdwijnt ontlasting uit de pot, maar door het klotsende water vliegt ook in tegenovergestelde richting inhoud de directe omgeving in. Dat brengt een risico met zich mee, want in toiletwater bevinden zich uit ontlasting afkomstige ziekmakers. Die kunnen meeliften met zeer kleine druppeltjes – zogeheten aerosolen – die toiletbezoekers vervolgens kunnen inademen. Met name op publieke toiletten kan dit de nodige gezondheidsrisico’s opleveren.

Als een raket
Toch was het niet bekend hoe zo’n wolk zich precies gedraagt. De enige kennis kwam tot nu toe van simulaties en indirecte metingen. Voor Crimaldi en collega’s reden genoeg om afgelopen zomer een toilet in hun laboratorium te plaatsen. Met een speciale meetopstelling – inclusief twee lasers die de druppeltjes beschenen en camera’s die de situatie vastlegden – slaagden de onderzoekers erin de beweging van de ‘doortrekwolk’ in beeld te brengen. Die bewegingen bleken krachtiger dan verwacht. “We dachten dat de aerosolen gewoon omhoog zouden zweven, maar ze schoten eruit als een raket”, zegt Crimaldi. Binnen acht seconden bevonden de druppeltjes zich al op anderhalve meter boven het toilet, waarna de wolk uiteindelijk tot aan het plafond uitdijde. Waar de grotere druppels binnen enkele seconden op de vloer of een oppervlak in de buurt belandden, bleken de kleine aerosolen bovendien minutenlang in de lucht te blijven zweven. Uitgerekend die druppeltjes zijn gevaarlijk, omdat ze na inademing tot diep in de longen kunnen doordringen.

“Een schokkend inzicht”, zegt Daniel Bonn, natuurkundige aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is niet betrokken bij de studie, maar onderzoekt in zijn laboratorium met vergelijkbare technieken het gedrag van vloeistoffen. “Op de afbeeldingen zijn meer aerosolen te zien dan ik verwacht had. Dit is een belangrijke observatie voor de volksgezondheid. De beelden maken het probleem inzichtelijk.”

Klep dicht
Bewustwording was dan ook een van de doelen, merkt Crimaldi op. “Door dramatische visuele beelden van dit proces te maken, kan onze studie een belangrijke rol spelen in de berichtgeving over volksgezondheid.” Overigens leverde het onderzoek meer op dan bijzondere plaatjes alleen: het team bepaalde ook de grootte en snelheid van de druppeltjes en de manier waarop ze bewogen. Die informatie kan waardevol zijn bij het verbeteren van toiletten en hygiënemaatregelen, meent Crimaldo. “Dat kun je niet effectief doen zonder te weten hoe de aerosolenwolk zich ontwikkelt en beweegt.”

De onderzoekers benadrukken wel dat er tijdens het experiment alleen water in het toilet zat. De aanwezigheid van ontlasting en toiletpapier kunnen, net als rondlopende mensen, de verspreiding van de wolk verergeren. Daarnaast maakt ook de manier van doorspoelen uit: het team gebruikte een zogenoemde flushometer, die veel voorkomt in openbare toiletten in de Verenigde Staten. Anders dan de in Nederland gebruikelijke stortbak maakt deze methode gebruik van de waterdruk (en niet zwaartekracht).

“Waarschijnlijk maakt de krachtige waterdruk het probleem wat extremer”, zegt Bonn. “Desondanks zullen er ook bij een ‘Nederlands’ toilet, of bij lagere waterdruk, waarschijnlijk nog steeds veel kleine druppeltjes vrijkomen.”Het devies is volgens Bonn dan ook: doe altijd de deksel dicht tijdens het doorspoelen. “Een makkelijke oplossing, maar wel effectief. Er zullen vast nog wat aerosolen onder de deksel doorglippen, maar dat zal verwaarloosbaar zijn.”

Corona op het toilet?

Kun je ziek worden van de aerosolen op het toilet? Met name tijdens de coronapandemie stak deze vraag regelmatig de kop op. Het is immers bekend dat virusdeeltjes in de ontlasting van geïnfecteerden achterblijft – niet voor niks wordt tegenwoordig rioolwater gebruikt om de verspreiding van corona te volgen.
Vooralsnog is het onduidelijk of ‘toiletaerosolen’ ook corona kunnen verspreiden. “Die kans lijkt klein”, zegt Daniel Bonn. “Al is het lastig om dat zeker te weten: we kunnen maar zelden achterhalen waar mensen precies geïnfecteerd zijn geraakt.”

Corona is niet het enige gevaar. Ook andere bacteriën en virussen kunnen lange tijd in het toilet achterblijven – soms wel tientallen spoelbeurten. Met name op openbare toiletten bestaat de kans om ziekmakers, afkomstig uit de ‘grote boodschap’ van vorige toiletgebruikers, via aerosolen in te ademen. Bonn: “Die ziekmakers uit ontlasting, zoals E. coli, zijn niet mals. Voor de algehele hygiëne is het dus goed om rekening te houden met de aerosolenwolk, coronapandemie of niet.”

Bron: Scientific Reports
Beeld: John Crimaldi/University of Colorado Boulder

Deel dit artikel

Ook interessant:

16 juni 2025

Jolanda Reedijk van SVP Schoonmaak en team Leeuwarden van Breedweer winnen dé schoonmaakbokalen 2025

De Schoonmaker van het Jaar-winnaar en Schoonmaakteam van het Jaar-winnaar zijn: Jolanda Reedijk-den Heijer van SVP Schoonmaak en team Leeuwarden van Breedweer Facilitaire Diensten! Op het podium ontving Jolanda...

08 augustus 2025

Dolf 32 jaar in dienst bij Ruitenheer

Ruitenheer viert een speciale mijlpaal. Die van collega Dolf die maar liefst 32 jaar in dienst is. Van harte gefeliciteerd! Bij Ruitenheer zijn dit jaar meerdere jubilarissen. In juli...

10 oktober 2022

Margriet van Zijl Brand & Marketing Director Vebego Group

Op 1 oktober is Margriet van Zijl benoemd tot Brand & Marketing Director Vebego Group. Dit is een nieuwe rol binnen Vebego, die aansluit bij de strategische keuze om...

14 maart 2023

Numatic Future Friday voor schoonmaakbedrijven: beleef en kom als VIP

Op vrijdag 21 april organiseert Numatic de tweede editie van haar Future Friday. Een speciale dag voor schoonmaakbedrijven om de recente innovaties en nieuwe producten te ontdekken van de...

23 november 2023

Hommerson in finale Best Practice Award 2023

Hommerson Schoonmaakbedrijf is voor haar werk bij opdrachtgever Musis Sacrum genomineerd voor de Best Practice Award 2023. Het familiebedrijf is blij met deze nominatie en wacht in spanning de...

10 februari 2025

Hoe krijgt de schoonmaakbranche een gezicht op het MBO?

De vraag: Hoe gaan we schoonmaak een gezicht geven op het MBO? stond centraal tijdens de bijeenkomst met Schoonmakend Nederland, samen met MBO-raad, SBB, RAS, ROC Twente, ROC Zadkine,...

18 november 2022

Filmimpressie Schoonmaak Vakdagen 2022

De vierde editie van de Schoonmaak Vakdagen vond op 15 & 16 november plaats. Het was een druk bezette vakbeurs, een fijne ontmoetingsplaats voor schoonmaakbedrijven, groothandels, brancheverenigingen, opleiders, sprekers...

04 mei 2023

Wat is de juiste wasapparatuur voor jouw schoonmaakbedrijf?

Als schoonmaakbedrijf heb je dagelijks te maken met grote hoeveelheden vuil wasgoed. Dit wasgoed verwerk je het liefst dezelfde dag nog, om het een volgende werkdag opnieuw te kunnen...

26 februari 2023

#Favorites Poëzie over inclusiviteit

‘Iedereen heeft het tegenwoordig over diversiteit en inclusie. Maar hoe gaat het er nou aan toe bij organisaties die echt divers zijn? Dat is wat Dide van Eck wilde...

17 januari 2023

Doe jij mee aan de European Cleaning and Hygiene Award 2023?

Het begin van het nieuwe jaar is het ideale moment om jouw inzending in te dienen voor de European Cleaning & Hygiene Awards 2023, georganiseerd door European Cleaning Journal....