30 januari 2023

Onderzoek: toilet spettert meer dan gedacht

Wetenschappers van de Universiteit van Colorado Boulder gebruikten lasers om de verspreiding van waterdruppeltjes bij het doortrekken van het toilet nader in kaart te brengen. Bij het doorspoelen van een toilet schieten namelijk vele minuscule druppeltjes – inclusief ziekmakers uit het toiletwater – de lucht in. Het is voor het eerst dat dit effect in beeld is gebracht. ‘Het is schokkender dan verwacht.’

“Als je deze beelden ziet, kijk je nooit meer op dezelfde manier naar het doortrekken van een toilet”, aldus John Crimaldi, natuurkundige aan de Universiteit van Colorado Boulder in de Verenigde Staten. Hij heeft het over plaatjes die hij samen met collega’s schoot en publiceerde in het vakblad Scientific Reports. Ze onthullen iets dat met het blote oog niet zichtbaar is: de wolk van waterdruppeltjes die na het doorspoelen uit de toiletpot omhoogschiet.
Het is een effect waarmee wetenschappers al tientallen jaren bekend zijn. Hoewel toiletten ontwikkeld zijn om hygiëne te bevorderen, hebben ze ook minder frisse kanten. Met het doortrekken verdwijnt ontlasting uit de pot, maar door het klotsende water vliegt ook in tegenovergestelde richting inhoud de directe omgeving in. Dat brengt een risico met zich mee, want in toiletwater bevinden zich uit ontlasting afkomstige ziekmakers. Die kunnen meeliften met zeer kleine druppeltjes – zogeheten aerosolen – die toiletbezoekers vervolgens kunnen inademen. Met name op publieke toiletten kan dit de nodige gezondheidsrisico’s opleveren.

Als een raket
Toch was het niet bekend hoe zo’n wolk zich precies gedraagt. De enige kennis kwam tot nu toe van simulaties en indirecte metingen. Voor Crimaldi en collega’s reden genoeg om afgelopen zomer een toilet in hun laboratorium te plaatsen. Met een speciale meetopstelling – inclusief twee lasers die de druppeltjes beschenen en camera’s die de situatie vastlegden – slaagden de onderzoekers erin de beweging van de ‘doortrekwolk’ in beeld te brengen. Die bewegingen bleken krachtiger dan verwacht. “We dachten dat de aerosolen gewoon omhoog zouden zweven, maar ze schoten eruit als een raket”, zegt Crimaldi. Binnen acht seconden bevonden de druppeltjes zich al op anderhalve meter boven het toilet, waarna de wolk uiteindelijk tot aan het plafond uitdijde. Waar de grotere druppels binnen enkele seconden op de vloer of een oppervlak in de buurt belandden, bleken de kleine aerosolen bovendien minutenlang in de lucht te blijven zweven. Uitgerekend die druppeltjes zijn gevaarlijk, omdat ze na inademing tot diep in de longen kunnen doordringen.

“Een schokkend inzicht”, zegt Daniel Bonn, natuurkundige aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is niet betrokken bij de studie, maar onderzoekt in zijn laboratorium met vergelijkbare technieken het gedrag van vloeistoffen. “Op de afbeeldingen zijn meer aerosolen te zien dan ik verwacht had. Dit is een belangrijke observatie voor de volksgezondheid. De beelden maken het probleem inzichtelijk.”

Klep dicht
Bewustwording was dan ook een van de doelen, merkt Crimaldi op. “Door dramatische visuele beelden van dit proces te maken, kan onze studie een belangrijke rol spelen in de berichtgeving over volksgezondheid.” Overigens leverde het onderzoek meer op dan bijzondere plaatjes alleen: het team bepaalde ook de grootte en snelheid van de druppeltjes en de manier waarop ze bewogen. Die informatie kan waardevol zijn bij het verbeteren van toiletten en hygiënemaatregelen, meent Crimaldo. “Dat kun je niet effectief doen zonder te weten hoe de aerosolenwolk zich ontwikkelt en beweegt.”

De onderzoekers benadrukken wel dat er tijdens het experiment alleen water in het toilet zat. De aanwezigheid van ontlasting en toiletpapier kunnen, net als rondlopende mensen, de verspreiding van de wolk verergeren. Daarnaast maakt ook de manier van doorspoelen uit: het team gebruikte een zogenoemde flushometer, die veel voorkomt in openbare toiletten in de Verenigde Staten. Anders dan de in Nederland gebruikelijke stortbak maakt deze methode gebruik van de waterdruk (en niet zwaartekracht).

“Waarschijnlijk maakt de krachtige waterdruk het probleem wat extremer”, zegt Bonn. “Desondanks zullen er ook bij een ‘Nederlands’ toilet, of bij lagere waterdruk, waarschijnlijk nog steeds veel kleine druppeltjes vrijkomen.”Het devies is volgens Bonn dan ook: doe altijd de deksel dicht tijdens het doorspoelen. “Een makkelijke oplossing, maar wel effectief. Er zullen vast nog wat aerosolen onder de deksel doorglippen, maar dat zal verwaarloosbaar zijn.”

Corona op het toilet?

Kun je ziek worden van de aerosolen op het toilet? Met name tijdens de coronapandemie stak deze vraag regelmatig de kop op. Het is immers bekend dat virusdeeltjes in de ontlasting van geïnfecteerden achterblijft – niet voor niks wordt tegenwoordig rioolwater gebruikt om de verspreiding van corona te volgen.
Vooralsnog is het onduidelijk of ‘toiletaerosolen’ ook corona kunnen verspreiden. “Die kans lijkt klein”, zegt Daniel Bonn. “Al is het lastig om dat zeker te weten: we kunnen maar zelden achterhalen waar mensen precies geïnfecteerd zijn geraakt.”

Corona is niet het enige gevaar. Ook andere bacteriën en virussen kunnen lange tijd in het toilet achterblijven – soms wel tientallen spoelbeurten. Met name op openbare toiletten bestaat de kans om ziekmakers, afkomstig uit de ‘grote boodschap’ van vorige toiletgebruikers, via aerosolen in te ademen. Bonn: “Die ziekmakers uit ontlasting, zoals E. coli, zijn niet mals. Voor de algehele hygiëne is het dus goed om rekening te houden met de aerosolenwolk, coronapandemie of niet.”

Bron: Scientific Reports
Beeld: John Crimaldi/University of Colorado Boulder

Deel dit artikel

Ook interessant:

04 april 2024

Al 60 schoonmaakbedrijven en eigendiensten waarderen hun schoonmakers

Zonder schoonmaak geen veilig ziekenhuis. Op een schaal van 10 zijn alle schoonmakers een 11! Voor sommigen misschien onzichtbaar, voor ons absoluut onmisbaar! Samen glans creëren. Het is kraakHELDER,...

22 januari 2025

CSU 12 jaar op rij Top Employer: “Elk jaar beter”

Voor het twaalfde jaar op rij is schoonmaakbedrijf CSU verkozen tot Top Employer, een erkenning voor opvallend goed werkgeverschap. Danielle Justus, HR-Directeur bij CSU, benadrukt het belang: “We zijn...

08 juni 2023

Women in Cleaning Interclean Amsterdam

“We nodigen alle vrouwen uit de hygiëne-, gezondheids- en horeca-industrie van over de hele wereld uit om samen te komen en samen te werken om een verschil te maken”,...

27 maart 2023

Golden Service Awards verder als de verkiezing van De Schoonmaker van het Jaar

VMN Media, uitgever van onder meer Service Management, stopt met de organisatie van de Golden Service Awards. Het bestuur van de stichting GSA betreurt dit uiteraard, maar heeft ook...

19 december 2022

Hygienische omstandigheden, reistijd en contact met collega’s bepalen keuze voor werkplek

Wat zijn de bepalende factoren om thuis te werken of juist te kiezen voor de kantooromgeving? Onderzoeksbureau Ruigrok uit Amsterdam deed hier onderzoek naar in opdracht van Sodexo. Hygienische...

21 januari 2020

WasZeker: nieuw wasproces Asito en Marbell zorgt voor hygiëne, voorraad en enthousiasme

Bij het schoonmaken van complete ziekenhuizen komt behoorlijk wat organisatorisch werk kijken. Zo moet er nagedacht worden over hygiëne-eisen, patiëntveiligheid en het inrichten van het wasproces. Bij een klant van Asito,...

13 februari 2025

Oproep: Kom op 6 maart naar het event ‘Zij verdient beter’

In de week van Internationale Vrouwendag (8 maart 2025) organiseert WOMEN Inc op donderdagmiddag 6 maart 2025 een event met persoonlijke verhalen, praktische oplossingen en inspirerende sprekers. Met sprekers...

08 mei 2019

Spreker #FMNextGen event Alicia de Graaff: “Schoonmaak als onderscheidend element van je organisatie”

Beleef de passie, maak impact met facilities! “Hoe kun je schoonmaak inzetten als onderscheidend element van je organisatie of bedrijf? Er zijn voldoende aansprekende voorbeelden en onderzoeken die bewijzen...

09 december 2024

Schoonmaakbedrijf Rein Gaal kiest voor SchoonGarant

In navolging van CSN Diensten, DFP Schoon, Schoonmaakbedrijf SUVO, Glazenwasserij Heppen is onlangs ook Schoonmaakbedrijf Rein Gaal aangesloten bij SchoonGarant. Met de aansluiting van deze facilitair dienstverlener komt het...

15 juli 2025

Pollet behaalt EcoVadis Silver-medaille

Pollet Cleaning & Hygiene Solutions uit Belgie heeft de EcoVadis Silver-certificering behaald, een erkenning die het bedrijf plaatst binnen de top 15% van organisaties die zich het meest inzetten...